نیاز سنجی:
نیاز مفهومی چند بعدی است که درک کامل آن مستلزم جامع نگری است. با این حال کاملترین تعریف ارائه شده در مورد نیاز تحلیل شکاف یا فاصله (وضعیت موجود با وضعیت مطلوب و یا آنچه هست با آنچه باید باشد) است. لذا نیازسنجی فرایندی نظام دار برای شناسائی فاصله بین وضع موجود با وضع مطلوب یا آنچه باید باشدباآنچه هست و نهایتا تعیین اولویت ها برای اقدام و اجرا است.ماحصل نیازسنجی پایه ای برای انجام مداخلات آموزشی و جلب حمایت هدفمندمتناسب بانیاز برآمده از جامعه خواهدبود.نیازسنجی سلامت نخستین مرحله اجرای مداخلات ارتقای سلامت می باشد.
اهمیت نیاز سنجی :
اکثر اوقات مجریان بدون شناخت کافی از نیازها و مشکلات مردم برنامه هائی را برای آنها تدارک دیده و به شکل دستوری و آمرانه اجرا می کنند.در نتیجه برنامه ها موفقیت مورد انتظار را بدست نمی آورند. از طرف دیگر محدودیت منابع همواره لزوم پرداختن به اولویتها را یادآور می شود.نیازسنجی سلامت شامل جمع آوری منظم اطلاعات برای کارکنان وتیم سلامت وسیاستگذاران می باشدتا آنها قادر به شناسایی ،تحلیل ،اولویت بندی وتعیین نیازهای سلامت افراد،خانواده وجمعیت گردند.نیازسنجی بهداشتی نیز روشی است که در آن مسائل و مشکلات بهداشتی مردم بطور واقعی و از نزدیک بررسی و شناسائی شده و این مسائل برطبق معیارهائی که منجر به ارتقاء بهره وری شوند اولویت بندی شده و جهت اجرا انتخاب می شوند.
آماده سازی تیم نیازسنجی مشکلات بهداشتی
کلیه برنامه های ارتقاء سلامت باید برپایه مشارکت گسترده افراد جامعه وتوسط خود مردم و از طریق کارگروهی طراحی و اجرا شوند.افرادی از جامعه که تحت تاثیر مشکل بهداشتی قرارمی گیرند می توانند در حل مشکل نیز اثر مثبت و یا منفی داشته باشند. کارگروهی میتواند با به اشتراک گذاری مشکلات محیطی و پرداختن به دغدغه های جامعه به حل مسائل بهداشتی کمک کند. با این دیدگاه برای نیازسنجی مشکلات بهداشتی تیم های نیازسنجی پیش بینی شده است که دارای رئیس و دبیر بوده و ترکیب سایراعضاء آن در سطوح مختلف مشخص می باشد.این فرایند درسطوح معاونت بهداشتی ومراکز بهداشتی وخانه های بهداشت اجرامی شود.
زمانبندی اجرای فرایند نیازسنجی
در شهرستان مراغه از سال 1385 در کلیه خانه های بهداشت ومراکز بهداشتی درمانی روستایی ومراکز بهداشتی درمانی شهری وروستایی به صورت سالانه انجام میشود.
مراحل اجرای فرایند نیازسنجی
این ارزیابی در 5 مرحله انجام می شود:
مرحله اول تشکیل تیم نیازسنجی می باشدکه فرایند ارزیابی راتوسط اعضاءهیات امنارهبری می شود.
مرحله دوم به جمع آوری داده ها اختصاص دارد.در این مرحله اعضا هیات امنا داده ها را به طور مستقیم جمع آوری کرده تا بدین وسیله نقطه نظرات جامعه،مشکلات مردم نسبت به زندگی ومشکلات سلامت را به دست آورند.ودر این میان به شاخص های قرمز جامعه نیز توجه می کنند.
مرحله سوم ،تعیین واولویت بندی عوامل موثر بر مشکل اولویت دارسلامت شهرستان می باشد. مرحله چهارم ،تعیین راه حل ومداخلات موثر بر حل مشکلات اولویت دار شهرستان می باشد.
مرحله پنجم،تنظیم برنامه عملیاتی مداخلات موثر برحل مشکل می باشدو با همکاری ومشارکت سازمان های ذیربط رئیس تیم نیاز سنجی با همکاری دبیر تیم اقدام به شناسائی افرادی که می بایست طبق دستورالعمل در ترکیب تیم نیازسنجی حضور داشته باشند، مینماید
نظارت وپایش:
انجام پایش ثبت صحیح فرمها ونیز برنامه مداخله ای واجرایی حل مشکل در طی پایش های محیطی،نظارت برنحوه ثبت صورتجلسات هیئت امناءوتیم نیازسنجی ونیز پیگیری مصوبات،نظارت برنحوه استخراج شاخصهای پانل نیازسنجی
.
ترکیب اعضا تیم نیازسنجی در مراکز شهری
1- پزشک مسئول مرکز:رئیس تیم
2- کارشناس یا کاردان بهداشت خانواده:دبیر تیم
3- کارشناس یاکاردان بهداشت محیط
4- مدیران مدارس
5- نمایندگان بسیج
6- روحانیون
7- ریش سفیدان محلات
8- رابطین محلات
ترکیب اعضا تیم نیازسنجی در مراکزروستایی
1-دهیار:رئیس تیم 2-شورا 3-پزشک:دبیرتیم نیازسنجی 4 -بهورز 5-مربی(ناظربرخانه های بهداشت) 6-رابطین محلات 7- ریش سفیدان 8- نمایندگان بسیج 9- مدیران مدارس
حضور رئیس ودبیر تیم نیازسنجی در کلیه جلسات الزامی است.
کلیه جلسات می بایست صورت جلسه شده وتوسط اعضاءامضا ودر پوشه نیازسنجی نگهداری گردد.
پیگیری مصوبات جلسات وهدایت اعضا در جهت اجرای برنامه هابرعهده رئیس تیم می باشد.
با هماهنگی رئیس تیم نسبت به تهیه ملزومات و برنامه ریزی جلسات تیم اقدام و به کلیه اعضاء با ارسال دعوت نامه جهت شرکت در جلسات اطلاع رسانی می کند.
دستور کارجلسات
مباحثی که در جلسه اول نیازسنجی به آن پرداخته می شود:
- بیان اهداف نیازسنجی واهمیت آن - ارائه اطلاعات و آمار و به طور کلی وضعیت بهداشتی منطقه
- ارائه انتظارات از اعضاومصاحبه باسایر افرادجامعه،خوب گوش دادن وخوب دیدن جامعه و بررسی محیط منطقه
- جمعبندی و بررسی لیست مشکلات استخراج شده
- اولویت بندی کردن مشکلات سلامت لیست شده وانتخاب 3 اولویت اول
مباحثی که در جلسه دوم وبه بعد به آن پرداخته می شود :
- بررسی نتایج مصوبات جلسات قبل - تعیین مصوبات جلسه اخیر